ទស្សនវិជ្ជាជាអ្វី?

ភាសាបារាំងថា philosophie = philo+ sophieដែលមានន័យថា

ស្រលាញ់់ + គតិបណ្ឌិត។ប៉ុន្តែតាមការបកប្រែក្នុងវចនានុក្រមរបស់់

សម្ដេចសង្ឃជួន ណាតប្រែថា ៖ វិជ្ជាដែលកើតឡើងដោយទស្សនៈ,

វិទ្យាសាស្រ្តចែងអំពីគោលការសំខាន់់់ៗនិងបុព្វហេតុផ្សេងៗឫអំពីជិវិត

សត្វនិងមនុស្ស។តាមការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ ពិតជាមានការឆ្គងពីន័យដើម

នៃពាក្យ philosophie ដែល មានដើមកំណើតយ៉ាងប្រាកដឡើង

នៅប្រទេសក្រិកបុរាណ ក្នុងសតវត្សទីប្រាំ មុនគ្រឹស្ទសករាជ។

តើទស្សនវីជ្ជាជាវិជ្ជាដែលកើតចេញមកពីទស្សនៈ?

ឫក៏ទស្សនៈកើតចេញមកពីវិជ្ជា? ឫក៏ជាវិជ្ជាដែលបង្រៀនអំពីទស្សនៈ?

ទស្សនៈផ្សេងៗរបស់់អ្នកប្រាជ្ញ?កាលដែលខ្មែរយើង ប្រែពាក្យ

philosophieថា ទស្សនវិជ្ជា ដូចជាមិនទំនងទេព្រោះ បើពិនិត្យ

មើលន័យដើមរបស់់ពាក្យនោះគឺខុសគ្នា…ចឹងយើងថាscience des opinions

ឫ sciencedes points de vue ក៏បានដែរ ព្រោះថា science=វិជ្ជា

រីឯopinions ប្រែថា មតិ ឫ ទស្សនៈ។ទោះបីយ៉ាងណា ទស្សនវិជ្ជា

ក៏យើងអាចយល់់ន័យបានដែល ពីព្រោះទស្សនវិជ្ជា ជាវិជ្ជាមួយ

ដែលបង្រៀនសិស្សអោយសិក្សាគំនិត ឫ ទស្សនៈផ្សេងៗ របស់់

អ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតនានាក្នុងលោកដែលមានមិនដូចគ្នា ទៅតាមជំនឿ ឬ

ការយល់់ដឹងនៃទស្សនវិទូម្នាក់់ៗ។តាមដោយពិត philosophie

គឺបង្កប់់ន័យយ៉ាងត្រឹមត្រូវអំពីការស្រលាញ់់ ឫចូលចិត្ត គតិបណ្ឌិតដែល

ជាប្រាជ្ញាញាណរបស់់អ្នកប្រាជ្ញ ហើយពាក្យ ហ្នឹងពិតជាបានចាប់់កំណើត

ចេញមកពីប្រទេសក្រិកបុរាណដែលកកើតទស្សនៈវិទូមុនគេ ហើយ

ដែលមានទស្សនវិទូគឺលោក ប្លា តុង(Platon)ដែលជាមហាទស្សនៈវិទូ

មានកត្តិនាមល្បីល្បាញ កោតសរសើរនិងគោរពជាងគេទាំងអស់់

ក្នុងបណ្ដាទស្សនវិទូទាំងឡាយនៅបស្ចិមប្រទេស។ទស្សនវិទូ និង

អ្នកគណិតសាស្រ្ត អង់់គ្លេសម្នាក់់ឈ្មោះAlfred North whitehead

បាននិយាយពីលោកប្លាតុងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃទស្សនវិជ្ជាបស្ចិមប្រទេស

គ្រាន់់តែជាសេរ៊ីលេខយោង(footnote)ទៅនឹងលោកប្លាតុងតែប៉ុណ្ណោះ។

ចំណែកឯកវី និងទស្សនវិទូ Ralph Waldo Emersonបាននិយាយ

ពីលោកប្លាតុងថា ៖ប្លាតុង គឺ ទស្សនវិជ្ជា ហើយទស្សនវិជ្ជា គឺ

ប្លាតុង( Plato is Philosophy ,and philosophy Plato.)

ហើយថា ចេញពីលោកប្លាតុង គឺរឿងរ៉ាវទាំងអស់់ដែលនៅតែត្រូវ

បានសរសេរ និងពិភាក្សាក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញ។ចឹងចង់់ដឹងណាស់់ថា

ទស្សនវិជ្ជា មានដើមកំណើតយ៉ាងម៉េច?ដើម្បីអ្វី? ហេតុអ្វីស្រលាញ់់ទស្សនវិជ្ជា?

មានអាថ៌កំបាំងអ្វីដែលនាំអោយទស្សនវិជ្ជាត្រូវបានអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ

ក្នុងលោករស្រលាញ់់រាប់់អាន?ឬក៏ថាទស្សនវិជ្ជាជាដំណើរការនៃការស្វែងរក ការពិត ?

តាមពិត ទស្សនវិជ្ជាមិនមែនត្រឹមតែជាដំណើរការស្វែងរកការពិតប៉ុណ្ណោះទេ

ថែមទាំងជាការត្រូវរស់់នៅក្នុងការពិតទៀត។ដូច្នេះ ទស្សនវិទូទាំងអស់់

យល់់ឃើញការពិតហើយត្រូវតែរស់់ក្នុងការពិតផងដែរ ទើបមានឈ្មោះថា

ទស្សនវិទូ តួយ៉ាងដូចជាលោកសូក្រាតការដែលបានយល់់ដឹង

ការពិតយ៉ាងណាហើយ លោកបញ្ចូលជីវិតលោកក្នុងការពិតនោះទៀត…

មិនមាននរណាអាចបង្វែងលោកចេញពីគំនិតយល់់ឃើញរបស់់

លោកបានឡើយ..លោកត្រូវរស់់ជាមនុស្សសាមញ្ញបំផុតម្នាក់់

ដែលអោយភាពគ្មានតំលៃអ្វីសំខាន់់ចំពោះជីវិត នូវរបស់់ទាំងឡាយ

ណាដែលលោកមើលឃើញថាបានត្រឹមតែបំរើចក្ខុ គ្រាន់់តែល្អមើល

តែមិនបានចិញ្ចឹមជីវិត ដូចឃ្លាមួយលោកបានពោលខ្លួនឯងឡើង

ពេលកំពុងសំលឹងមើលគំនរឥវ៉ាន់់ដែលគេលក់់ដូរនៅទីផ្សារ យ៉ាងដូច្នេះ៖

តើមានរបស់់របរប៉ុន្មានទៅ ដែលខ្ញុំអត់់ត្រូវការទាល់់តែសោះ

?លោកឧស្សាហ៏សូត្រកាព្យមួយដូចនេះ ៖

គ្រឿងតុបតែងពណ៌ក្រហមនិងប្រាក់់បំរើសំរាប់់សំដែងល្ខោន

តែមិនសំរាប់់ចិញ្ចឹមជីវិតឡើយ។ប៉ុន្តែ ទស្សនវិជ្ជា ទោះបីថា

ជាការស្វែងរកការពិតចឹងមែនហើយ តែមិនបានន័យថា

មានការពិតជាកម្មសិទ្ធនោះទេហើយដោយហេតុថា ទស្សនវិទូ

មានន័យថាជាអ្នកស្រឡាញ់់រាប់់អានការពិត ដូច្នេះជាអ្នកដែលមិនចាំបាច់់

ជាមនុស្សមានវិជ្ជាអ្វីនោះទេ philosophe est ,par opposition à celui qui

possédant le savoir qui se nommesavant, nommé aimant du savoir

ដែលប្រែថា ទស្សនវិទូ ផ្ទុយពីអ្នកដែលមានចំណេះដឹង ដែលគេ

ហៅថាអ្នកប្រាជ្ញ,មាននាមថា អ្នកដែលស្រលាញ់់ចំណេះដឹង។

ប៉ុន្តែតាមការយល់់ដឹងពីមនុស្សភាគច្រើនបែរជាថាទស្សនវិទូគឺជាអ្នកប្រាជ្ញា

មានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ មានទ្រឹស្ដីល្អត្រឹមត្រូវ ដែលគួររៀនសូត្រតាម។

មិនអញ្ចឹង,ទស្សនវិជ្ជា គឺជាការស្រលាញ់់ចំណេះដឹងការស្រលាញ់់

គតិបណ្ឌិតដែលមនុស្សទាំងចាស់់ទាំងក្មេងអាចរៀនបាន អាចរាប់់អាន

ឫស្រលាញ់់ចូលចិត្ត គ្មានកំណត់ព្រំដែន។ជាពិសេសអំពីលក្ខណៈ

និងអត្ថន័យនៃជីវិត តែក៏មានន័យមួយទៀតដែរថា ជាប្រព័ន្ធនៃ

ការស្វែរកចំណេះដឹងដូចគេថាមនុស្សមា្នក់់នេះ គ្មានទស្សនវិជ្ជាសោះ!

ដែលមានន័យថាមិនមានដំរេះអំពីប្រព័ន្ធខាងលើហ្នឹង។

ក្នុងវចនានុក្រមបារាំងមួយបានបកន័យថា ទស្សនវិជ្ជាគឺជាសាខាមួយ

នៃវិជ្ជាឫចំណេះដឹងដែលសិក្សាអំពីគោលការណ៏និងហេតុផល និង

គោលការណ៏នៃសិលធម៌។ន័យមួយទៀតថា ជាការស្រាវជ្រាវ

នៃគោលការណ៏ដែលនាំបង្កើតបានវិទ្យាសាស្រ្ត។

គឺជាការជំនឿមួយរបស់មនុស្សេជាតិ  គេតែងស្រមៃថានិងអាចមើល ឃើញស្តាប់សម្លេង ធ្វើបាន អាចនិយាយថា ជំនឿរបស់គេគ្មានព្រំដែនកំណត់  ។